Tất cả chúng ta đều đã từng nhìn thấy bản đồ thế giới vào một thời điểm nào đó trong đời. Những tấm bản đồ thế giới thật sự rất lạ so với những gì chúng ta nghĩ, đặc biệt là những bản đồ kiểu thế này.
Tấm bản đồ này thật sự sai. Nghe có vẻ hơi vô lý, nhưng đó là sự thật. Thế giới thật ra rất khác so với những gì chúng ta thấy trên bản đồ.
Tấm bản đồ hình chữ nhật mà chúng ta được học từ nhỏ đến lớn, thấy mọi nơi từ trường học đến hiệu sách, được gọi là phép chiếu Mercator. Nó được tạo ra bởi nhà địa lý Flemish và người vẽ bản đồ Mercator vào năm 1569. Mục đích của 2 ông là tạo ra một tấm bản đồ cho việc định vị trên biển, bởi vì hồi đó người ta di chuyển bằng đường biển là chủ yếu. Chính Google Maps cũng dùng loại bản đồ này vì khả năng định vị chính xác của nó. Nó đã trở thành phép chiếu bản đồ tiêu chuẩn vì nó là duy nhất trong việc thể hiện hướng bắc lên và nam xuống ở mọi nơi trong khi vẫn giữ nguyên hình dạng của các châu lục một cách chuẩn xác. Chúng ta cần phải thừa nhận Bản đồ này rất phù hợp, rất hữu ích. Người ta cứ nhắm đúng hướng trên bản đồ là có thể đi từ điểm A đến điểm B một cách chính xác. Và cũng vì vậy mà nó được sử dụng phổ biến cho đến tận ngày nay. Nhưng nó có một tác dụng phụ, phép chiếu Mercator làm tăng kích thước của các vật thể cách xa đường xích đạo. Thay đổi này rất nhỏ ở gần xích đạo nhưng tăng tốc khi tăng vĩ độ để trở thành vô hạn ở các cực. Lý do là bởi trái đất của chúng ta hình cầu, mà muốn chuyển những hình ảnh trên mặt cầu lên mặt phẳng thì chúng ta phải làm một phép chiếu để chuyển đổi, những hình ảnh này khi được chiếu lên mặt phẳng thì chắc chắn sẽ bị biến dạng theo một hướng nào đó, và ở bản đồ Mercator thì những biến dạng đó sẽ tăng dần ở những vị trí gần cực Bắc và cực Nam. Nếu bạn muốn thử nghiệm những gì chúng ta vừa bàn tới, bạn có thể vào website https://www.thetruesize.com ;
Trước hết nói về hình dạng. Khi chúng ta thử với tiểu bang Colorado của Hoa Kỳ, trên bản đồ, hình dạng Colorado tương đối giống một hình chữ nhật cân đối. Nhưng nếu bạn click chuột vào Colorado và kéo lên phía Bắc, hình dạng của nó sẽ thay đổi. Càng gần bắc cực, hình dạng Colorado càng khác xa với hình dạng quen thuộc trên bản đồ. Điều này xảy ra với tất cả mọi vùng đất trên bản đồ.
Nhưng đó chưa phải là điều kỳ lạ duy nhất, diện tích mới thật sự khiến chúng ta kinh ngạc. Ví dụ đầu tiên chính là Canada, đất nước nằm gần cực Bắc, trên bản đồ thì chúng ta sẽ thấy nó to hơn cả Châu Phi nhưng thực tế thì diện tích của Canada (9,985 triệu km vuông) nhỏ hơn Châu Phi (30,37 triệu km vuông) đến hơn 3 lần. Ví dụ khác dễ thấy hơn nữa là đảo Greenland, trông nó to gần bằng Châu Phi, nhưng thực tế thì Greenland (2,166 triệu km vuông) nhỏ hơn Châu Phi tới 14 lần.
Chúng ta hãy thử với nước Việt Nam của chúng ta. Nhìn trên bản đồ, tưởng chừng như Việt Nam chỉ bằng một phần 20 của đảo Greenland. nhưng thực tế thì Greenland (2,166 triệu ki lô mét vuông) chỉ hơn 6,5 lần Việt Nam (331.212 ki lô mét vuông).
Bạn sẽ thật sự kinh ngạc khi thấy châu Phi nuốt trọn cả đất nước Hoa Kỳ nếu không kể tiểu bang Alaska. Thậm chí châu Phi có thể nuốt thêm Trung Quốc, Ấn Độ, Ác hen ti na và vẫn còn chỗ cho vài nước châu Âu!
Còn rất nhiều ví dụ. Nhưng có lẽ tới đây, chúng ta đã hiểu sự kỳ lạ của những tấm bản đồ mà ta quen thuộc. Có những nơi tưởng như rất rộng lớn, thì lại quá nhỏ bé. Những nơi khác tưởng chừng bé nhỏ, thì thực tế lại không hề nhỏ.
Để có được tỷ lệ diện tích giữa các quốc gia một cách chính xác, người ta chuyển sang dùng một phép chiếu khác để vẽ bản đồ, phương hướng vẫn như vậy, tỷ lệ diện tích giữa các quốc gia được giữ nguyên so với thực tế, nhưng hình dạng các châu lục và quốc gia giờ đây lại bị méo đi khá nhiều. Bản đồ loại này gọi là phép chiếu Gall-Peters, cũng do 2 người cùng đóng góp công sức tạo nên nó: ông Gall và ông Peters. Các bản đồ dựa trên phép chiếu Gall-Peters, được UNESCO quảng bá và chúng cũng được các trường học ở Anh, một số trường ở Hoa Kỳ sử dụng.
Em là gà…!