Để thuận tiện cho việc đi tiếp con đường dài dằng dặc, sau vài bài ta cần ri viu lại:
Tóm lại sau 3 bài đầu, để có thể hiểu những tác phẩm Từ thời tiền sử tới trung cổ, ta cần chú ý:
1/Nếu thấy hình vẽ đơn sơ bò rừng, hươu nai, linh dương…khả năng cao đó là những tác phẩm thời tiền sử, ta có thể hiểu người tiền sử cố gắng tái hiện lại thế giới xung quanh họ, phác hoạ những sinh vật mà họ săn bắt hàng ngày, thể hiện đó là cuộc sống của họ, đó là tất cả, là thức ăn, là ước mơ, là hy vọng, là tương lai…
2/Nếu có hình tượng người phụ nữ với những bộ phận đặc trưng được tạo hình cố ý lớn hơn thì cần hiểu đó là khát khao, mong muốn, trọng tâm chú ý hàng ngày của con người thời kỳ đó. Cần hiểu đây là mong muốn bình thường về mặt tính dục cũng như việc cầu mong có thêm nhiều con cái.
3/Nếu thấy hình theo kiểu 2D, người thì cao lớn, người thì nhỏ bé…Khả năng cao được sáng tác trong thời Cổ đại (3000 năm TCN – thế kỷ 5). Cứ thấy ai cao lớn, chắc chắn họ có địa vị lớn như thần thánh, vua chúa, đàn ông…
4/Nếu thấy hình ảnh kiểu 2D, khả năng đó là những tác phẩm thời kỳ đầu của Trung cổ.
5/Nếu thấy hình ảnh 3D sơ đẳng, khả năng đó là những tác phẩm thuộc cuối thời Trung cổ.
6/Trong cả hai trường hợp thời Trung cổ (thế kỷ 5 – thế kỷ 15), cố gắng nắm bắt “nội dung câu chuyện” có thể là điển tích, có thể là một câu chuyện lịch sử.
Tóm lại, khi thưởng thức các tác phẩm trong thời kỳ này ta rất dễ dàng nắm bắt, hiểu và phân tích: Thấy hình thú sẽ hiểu nộ dung là gì, thấy hình phụ nữ phồn thực sẽ hiểu nội dung là gì, thấy hình người to nhỏ khác nhau sẽ hiểu nội dung là gì.
Em là gà…!